میخک، ستاره درخشان نت‌های ادویه‌ای

admin
مهر 5, 1403
بدون دیدگاه

میخک، «ستاره ادویه‌ها»

میخک ستاره بی‌بدیل در میان نت‌های ادویه‌ای صنعت عطرسازی است؛ ستاره‌ای درخشان که چند دهه بیشتر از حضور او در ترکیب عطرهای مدرن نمی‌گذرد اما به لطف رایحه قوی و مطبوع خود توانسته همه رقیبان را برای رسیدن به این عنوان از میدان به در کند. در این مقاله برآنیم در سفری عطرآگین به جزایر ادویه نگاهی بی‌اندازیم به سرگذشت میخک و قدرت‌های نهفته در این جوانه‌های کوچک خشک شده.

بلندقامت همیشه بهار

درخت همیشه سبز میخک گیاهی استوایی است به ارتفاع 15 تا 20 متر و بومی جزایر مُلوک؛ همان مجمع الجزایر بهشتی واقع در اندونزی که شهرتی جهانی دارد و زمانی به جزایر ادویه معروف بود. در میان این جزایر، آمبون جایگاه خاصی دارد. برخی کارشناسان معتقدند قدیمی‌ترین درخت میخک جهان همچنان راست قامت در این جزیره ایستاده است.

امروزه درختان بلند میخک علاوه بر اندونزی در مناطق گرمسیری و کشورهایی نظیر هند، ماداگاسکار، زنگبار، پاکستان، سریلانکا، فیلیپین و تانزانیا می‌رویند. غنچه‌های معطر و ناخن شکل این گیاه بین ماه‌های شهریور تا اسفند جوانه می‌زند. هنگامی که غنچه‌ها شکوفا می‌شوند، زنگوله‌ای قرمز رنگ و کوچک از میان آنها سر برمیاورد که در نهایت تبدیل به میوه‌هایی قرمز رنگ شبیه زغال‌اخته می‌شوند. اما برای برخورداری از ادویه میخک، غنچه‌ها باید پیش از باز شدن چیده شوند. پس از چیدن، غنچه‌ها را طی چند روز زیر نور آفتاب خشک می‌کنند تا رنگ قهوه‌ای خاص خود را بگیرند و شبیه آن چیزی شوند که همه ما در آشپزخانه خود دیده‌ایم.

تاریخچه غنی و رنگارنگ میخک

استفاده از میخک پیشینه‌ای هزاران ساله دارد. در حفاری‌های اخیر، پژوهشگران توانستند آثار میخک را در شهر باستانی ترقا واقع در استان دیرالزور سوریه شناسایی کنند که قدمت آن به 1700 سال قبل از میلاد می‌رسد. میخک در طب آیورودا هند بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت و در دوره سلسله هان چین نیز بسیار محبوب بود. امپراتوران چینی میخک را می‌جویدند تا دهان خود را خوشبو کنند. آنها همچنین به افسران ارتش دستور می‌دادند پیش از صحبت با آنها، میخک بجوند. دیری نپایید که تمدن‌های یونان و روم این ادویه معجزه‌آسا را تصاحب کردند. در نوشته‌های پلینی بزرگ، طبیعی‌دان، فیلسوف طبیعی و نویسنده رومی که در سده اول میلادی می‌زیسته است، دستور انداختن شراب مولد را می‌بینیم که بر پایه میخک تهیه می‌شده است.

این جوانه کوچک تا قرون وسطا تنها در اختیار ثروتمندانی بود که از خاصیت معطر و تقویت‌کننده جنسی آن برای از بین بردن بوی زهم گوشت و یا تهیه معجون معاشقه استفاده می‌کردند. برای قرن‌ها تجارت این ادویه در اختیار بازرگانان پارسی و عرب و سپس استعمارگران پرتغالی و هلندی بود. تاجران هم‌وزن میخک طلا مطالبه می‌کردند و همین قیمت گزاف، میخک را تبدیل به یکی از پرسودترین تجارت‌ها در سده‌های شانزده و هفده میلادی کرد. اروپایی‌ها سفرهای دریایی بسیاری در جستجوی میخک انجام دادند که اکثر آنها همراه بود جنگ‌های خونین بین پرتغالی‌ها، هلندی‌ها و بریتانیایی‌ها. اما در نهایت این هلندی‌ها بودند که سلطه خود بر جزایر ادویه و تجارت میخک و دیگر گیاهان معطر را تثبیت کردند. تسلط هلندی‌ها برای 200 سال ادامه داشت تا اینکه باغداری فرانسوی به نام پیِر پویور (به معنای پیر فلفلی) در نیمه دوم سده هجدهم میلادی توانست پس از دزدیدن بذر از جزایر ادویه درخت میخک را در جزیره‌ موریس واقع در جنوب آفریقا و اقیانوس هند و سپس در ماداگاسکار پروش دهد. از آن پس بود که استفاده از میخک همه‌گیر شد. این ادویه فوق‌العاده معطر همچنان در سراسر جهان برای مصارف مختلف از جمله ساخت عطر بکار برده می‌شود.

کاربرد میخک در عطرسازی

میخک در کنار دارچین، جوزهندی و فلفل جزء چهار ادویه اصلی در صنعت عطر محسوب می‌شود. سال‌هاست عصاره یا به عبارت دیگر روغن میخک به عنوان ماده‌ای ضروری در ترکیب عطرها بکار می‌رود.

روغن میخک بسیار معطر و غلیظ است و از تقطیر غنچه‌های خشک شده و یا برگ‌ها درخت میخک به دست می‌آید. تندی و شیرینی عصاره میخک به دلیل وجود ترکیب شیمیایی اوژنول در آن است. میخک خواص گرم، شیرین و معطر دارد و به همین دلیل به عنوان نت میانی از ارزش زیادی برای عطاران برخوردار است.

یکی از دلایل کاربرد گسترده میخک در عطرسازی وجود اوژنول به میزان بیش از 85 درصد در آن است. این ترکیب معطر، که به طور طبیعی در درخت میخک وجود دارد، در عطرسازی برای بازتولید مصنوعی وانیلین استفاده می‌شود. وانیلین مولکولی خوشبوکننده است که به طور طبیعی در دانه وانیل وجود دارد.

ویژگی‌های رایحه میخک

جورج ویلیام سپتیموس پیسه، عطرساز و شیمیدان فرانسوی که در میانه سده نوزدهم میلادی بوی عصاره‌ها را بر اساس مقیاس‌های موسیقی طبقه‌بندی کرد، در کتاب خود «هنر عطرسازی و روش استخراج عصاره گیاهان»، میخک را «بدون‌شک یکی از لذت‌بخش‌ترین رایحه‌های شناخته شده» معرفی می‌کند.

شدت رایحه تند و فشرده عصاره میخک به حدی است که سراسر هرم بویایی را در بر می‌گیرد. شخصیت رایحه آن به گونه‌ای است که در عین لطیف بودن، بسیار قدرتمند نیز است. در واقع، میخک رایحه‌ای است آرامبخش با ظرایفی پیچیده و ته‌رنگ‌های گلی و پی‌رنگ کهربایی. با توجه به شدت رایحه میخک، عطاران در بکارگیری آن در ترکیب انواع عطر مردانه و انواع عطر زنانه دقت عمل به خرج می‌دهند. استادان بزرگ عطرساز از میخک به مقداری که کفایت می‌کند و نه بیشتر برای ایجاد تعادل در فرمول عطر و عمدتا در کنار نت‌های میانی استفاده می‌کنند. اسانس میخک به ترکیب، شخصیت و گرما می‌بخشد و مانند سایر نت‌های میانی، ماندگاری بیشتری نسبت به نت‌های بالایی دارد.

میخک با نت‌های گلی به راحتی پیوند می‌خورد و در کنار آنها نرمی و لطافت خود را به زیبایی جلوه می‌دهد. بعلاوه، هارمونی خوبی با نت‌های چوبی همچون سدر، صندل و گایاک و نت‌های میوه‌ای ایجاد می‌کند و به آنها عمق و شخصیت می‌دهد. مشک، عنبر، دارچین، کندر، مر، دانه تونکا و وانیل دیگر رایحه‌هایی هستند که با میخک به خوبی جفت و جور می‌شوند. جنبه اسرارآمیز آن باعث شده تا حضور پررنگی در عطرهای شرقی داشته باشد، اما در عطرهای خوراکی کمی با احتیاط به کار گرفته می‌شود چراکه شیرینی آنها را تا حدی تحت تاثیر قرار می‌دهد.

میخک ماده‌ای بسیار ارزشمند در فرمولاسیون عطرهای مدرن است و وجود آن در هر عطری، دسته گلی فراموش نشدنی از رایحه‌های دلپذیر پدید می‌آورد. میخک حرکتش را از خاستگاه عرفانی خود در خاور دور شروع کرد و جایگاهی والا در هنر عطرسازی مدرن به دست آورد. با جستجو در فروشگاه برخط عطر لیلیوم، می‌توانید عطرهای متنوعی حاوی رایحه میخک از برندهای مشهور جهان بیابید. در انتهای این مقاله لینک شماری از بهترین عطرهای میخکی را برای مشتریان فرهیخته لیلیوم قرار داده‌ایم.